RADOM - jedno z najstarszych miast polskich, istniejące już przed IX w. Zachowało się wczesnośredniowieczne grodzisko Piotrówka z nasypem ziemnym o wysokości 6 m. W obrębie dawnych murów obronnych Stare Miasto ze średniowiecznym rozplanowaniem ulic, które przetrwało od XIV w. bez zmian. Kościół farny św. Jana z renesansową kaplicą, kościół i klasztor Bernardynów z XV w. z barokowym wystrojem. We współczesnym centrum miasta, ukształtowanym w początkach XIX w., szereg klasycystycznych gmachów użyteczności publicznej. Muzeum z cenną kolekcją malarstwa polskiego, m.in. dzieł Jacka Malczewskiego.
Trasa wycieczki przebiega przez:
- Grodzisko „Piotrówka” z przeł. IX/X w. uznane za kolebkę dzisiejszego Radomia, pozostałość po kasztelanii radomskiej; na przełomie XVIII/XIX w. cmentarz grzebalny dla starego i nowego Radomia. Nazwa pochodzi od pierwszego kościoła rzymsko-katolickiego pod wezwaniem św. Piotra (X/XI w.). Obecnie pomnik - głaz narzutowy z wizerunkiem Mieszka I i z pierwszym godłem Państwa Polskiego, nawiązujący do początków tworzenia się państwa.
- Stare Miasto wraz z pierwszym murowanym XIII - wiecznym kościołem rzymsko-katolickim pw. św. Wacława - najstarszy zabytek architektoniczny Radomia, wybudowany z fundacji Leszka Białego, a uposażony, jak przekazuje tradycja, przez księcia Bolesława Wstydliwego, niemy świadek nadania prawa miejskiego "średzkiego" ok. 1300r. Kościół ten był kościołem parafialnym "Starego Radomia", a od 1802r. magazynem, więzieniem, a nawet oddziałem szpitala psychiatrycznego. Po licznych przebudowach kościół został odrestaurowany w l. 1980-1985 pod kierunkiem prof. Wiktora Zina i przywrócony do odwiecznej funkcji. Znajduje się tu również tajemnicza kamienna płyta nagrobna z reliefem miecza oraz obrazy, witraże, malowidła ścienne, ciekawe żyrandole i kandelabry z wizerunkiem godła polskiego, nawiązujące do historii Polski.
- Nowe Miasto - Miasto Kazimierzowskie - powstało na "surowym korzeniu" za czasów panowania króla Kazimierza Wielkiego około 1340 r.; lokowane ok. 1350r., a od 1364r. na prawach magdeburskich. Miało trzy bramy: Lubelską, Piotrkowską i Krakowską. Zachowane z tego okresu: fragmenty murów obronnych (rozebranych w l. 1816-1818) oraz zarys bramy krakowskiej można obecnie zobaczyć na tyłach Muzeum im. Jacka Malczewskiego od strony ul. Wałowej; Zamek królewski z poł. XIV w.
- Kościół farny pw. Św. Jana Chrzciciela z XIV w., przebudowany przez Józefa Piusa Dziekońskiego wzniesiony ok. 1360-1370r., z fundacji króla Kazimierza Wielkiego w stylu gotyckim, jednonawowy, rozbudowany w XV i XVI w. przez dostawienie pięciu kaplic; do dziś zachowały się: kaplica Różańcowa, kaplica Kochanowskich w stylu późnorenesansowym, późnogotycki portal z prezbiterium do zakrystii, drzwi żelazne okute skośną kratą z rozetami, Orłem Polskim, herbem Odrowąż i monogramem Chrystusa, chrzcielnica z poł. XV w., obraz "Ukrzyżowanie", a na placu przykościelnym znajduje się rzeźba św. Jana Nepomucena
- Budynek parafialny - pozostałość gotyckiego zamku królewskiego z XIV w. - róg ul. Wałowej i Grodzkiej, obecnie plebania parafii p.w. św. Jana Chrzciciela, opisywany w XVIw. jako "wielki dom z krużgankami", zniszczony podczas potopu szwedzkiego, stracił swoją świetność i w XIXw. został oddany w dzierżawę parafii p.w. św. Jana Chrzciciela. W latach 1481-1482 przebywał na zamku i sprawował władzę namiestniczą syn króla Kazimierza Jagiellończyka, królewicz św. Kazimierz, w 1602 r. kanonizowany - patron Radomia i diecezji radomskiej, a w 1505 r. Sejm uchwalił tu Konstytucję "Nihil Novi".
- Rynek Miasta Kazimierzowskiego zachował czytelny układ urbanistyczny, charakterystyczny dla miast zakładanych w Europie na prawie magdeburskim; w rynku znajdują się: kamienice neoklasycystyczne - Dom Gąski (barok) i Dom Esterki (neobarok) - obecnie siedziba Muzeum Sztuki Współczesnej. Obok nich neorenesansowy Ratusz z XIX w., wybudowany według projektu architekta Henryka Marcconiego, z wieżą zegarową wygrywającą melodię "Alleluja" XV-wiecznego kompozytora Mikołaja z Radomia, aktualnie Archiwum Państwowe. W centralnym punkcie rynku można zobaczyć odbudowany w 1998 r. pomnik Czynu Legionów Józefa Piłsudskiego. Po przeciwnej stronie placu znajduje się Muzeum im. Jacka Malczewskiego, dawniej Kolegium Pijarów, wzniesione w latach 1737-1756 według projektu Antonio Solari z dawnym kościołem pw. św. Jana Kantego, w nim średniowieczne lochy i warsztat szewski. Obecnie w muzeum ciekawe ekspozycje. Na budynku znajdują się pamiątkowe tablice, z których jedna jest poświęcona Tytusowi Chałubińskiemu, uczniowi Kolegium.
- Średniowieczny trakt lubelski – ulica Stefana Żeromskiego 6/8: kościół pw. Św. Katarzyny i klasztor - najcenniejszy zabytek późnego średniowiecza; znajduje się na wschód od Rynku, wybudowany w latach 1468-1507 z fundacji króla Kazimierza Jagiellończyka w stylu późnogotyckim; dawniej radomska twierdza patriotyzmu. W kościele można zobaczyć typowe dla stylu gotyckiego sklepienia krzyżowo -żebrowe w prezbiterium i gwiaździste w nawie głównej, XV- wieczną rzeźbioną grupę pasji - krucyfiks, Matka Bolesna, Jan Ewangelista oraz stalle z XVIw., portrety trumienne, tablice epitafijne z XVIw., sarkofag z prochami Dionizego Czachowskiego - naczelnika wojsk województwa sandomierskiego w Powstaniu Styczniowym.
Wynajęcie przewodnika dla grupy: koszt 300 zł / cały dzień
